Spacer po Ochocie
Zajmuje tereny, które dawniej należały do królewskiej wsi Wielka Wola. Swoją niecodzienną nazwę zawdzięcza karczmie Ochota, która w XIX wieku stała przy biegnącej tędy drodze na Kraków. Osada zyskała na znaczeniu dzięki otwarciu w 1848 roku kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, a także uruchomieniu w 1886 roku Stacji Filtrów – wciąż dostarczającej wody warszawiakom. W 1901 roku wybudowano tu też Szpital Dzieciątka Jezus, największy wówczas obiekt szpitalny stolicy. Prawdziwy rozkwit przeżyła w okresie dwudziestolecia międzywojennego, kiedy w jej obrębie powstały kolonie Staszica i Lubeckiego. Zabytkowe kamienice, zamieszkane niegdyś przez bogate mieszczaństwo, nie straciły nic ze swojego uroku. W czasie II wojny światowej w jednej z kamienic został podpisany rozkaz o wybuchu Powstania Warszawskiego, a na terenie obecnych Hal Banacha znajdował się największy obóz przejściowy dla pojmanych warszawiaków.
Dzisiejsza Ochota to doskonałe miejsce na aktywny wypoczynek na powietrzu. To tu znajduje się większa część Pola Mokotowskiego, zwanego warszawskim Central Parkiem, a także Górka Szczęśliwicka z całorocznym stokiem narciarskim. Zainteresowani literaturą mogą skorzystać z przepastnych zbiorów Biblioteki Narodowej, a kolorytu dzielnicy dopełnia jeden z dwóch warszawskich meczetów, niewielkie ale klimatyczne Muzeum Ikon oraz stała Niewidzialna Wystawa, po której oprowadzają niewidomi przewodnicy.
Plac Zawiszy i okolice
Wyobraź sobie, że w miejscu tego ruchliwego ronda niegdyś zatrzymywały się wozy przed wjazdem do miasta. To tutaj krzyżował się jeden z najstarszych traktów prowadzący z Warszawy do Krakowa oraz droga dojazdowa do żydowskiego miasteczka Nowa Jerozolima, czyli dzisiejsze Aleje Jerozolimskie. Po stłumieniu Powstania Listopadowego plac stał się miejscem pokazowych egzekucji, na którym w 1833 roku powieszono jego dzisiejszego patrona, Artura Zawiszę.
Ciekawe, czy uda Ci się wypatrzyć stojący przy Alejach przeszklony budynek z charakterystycznym, wygiętym w łuk dachem? To pawilon modernistycznego dworca PKP Ochota, otwartego w 1963 roku na warszawskiej linii średnicowej, przecinającej miasto z zachodu na wschód. Tak zwana łupinowa konstrukcja dachu pozwoliła na uzyskanie dużej wytrzymałości na obciążenia przy niewielkiej grubości.
Jeśli jesteś gotowy na podróż w świat całkowitej ciemności, przejdź na drugą stronę Alej. W wysokim na ponad 100 metrów biurowcu o charakterystycznej niebiesko-białej elewacji od wielu lat gości popularna „Niewidzialna wystawa”. Pod opieką niewidomych przewodników przekonasz się, jak doświadcza się rzeczywistości, gdy się nic nie widzi.
Aby wyruszyć na zwiedzanie dzielnicy przejdź na stronę Radisson Blu Sobieski Hotel i udaj się na spacer uliczką Tarczyńską. Tą, wytyczoną pod koniec XIX wieku ulicą, przez kilkadziesiąt lat biegły tory Kolei Dojazdowej, znanej dziś jako WKD. Tu, w kamienicy pod numerem 11, w prywatnym mieszkaniu działał w latach 50. awangardowy teatr, w którym swoje pierwsze sztuki wystawiał Miron Białoszewski, autor słynnego „Pamiętnika z powstania warszawskiego”.
Plac Narutowicza i okolice
Wytyczony jako element planu rozbudowy dzielnicy, w 1923 roku otrzymał imię zamordowanego rok wcześniej pierwszego prezydenta Polski, Gabriela Narutowicza. Stojąca przy nim świątynia o średniowiecznym wyglądzie to kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, od patrona parafii nazywany kościołem św. Jakuba. Tak naprawdę został zbudowany w latach 1910-1939 roku i uznaje się go za wybitne dzieło polskiego modernizmu. W lipcu 1924 roku, po ucieczce z domu i przyjeździe do Warszawy, skierowała do niego kroki Helena Kowalska, chrześcijańska mistyczka znana jako św. Faustyna.
Wejdź do środka i obejrzyj 25 witraży poświęconych dziejom Armii Krajowej i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, pierwsze tego typu dzieło w Polsce, powstałe jeszcze przed upadkiem komunizmu.
Przy odchodzącej od placu ulicy Filtrowej, zauważysz charakterystyczną czteropiętrową kamienicę z czerwoną elewacją. To jeden z pierwszych dużych budynków mieszkalnych zbudowany na Ochocie w latach 1925-1926 dla pracowników Pocztowej Kasy Oszczędności. Nad bramą wejściową zobaczysz piękne zdobienia nawiązujące do sztuki baroku. W czasie II wojny światowej w jednym z tutejszych mieszkań mieściła się kwatera sztabu warszawskiego okręgu AK. 31 lipca 1944 roku około godziny 19 pułkownik Antoni Chruściel „Monter” podpisał w nim rozkaz o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego.
Przejdź na drugą stronę drogi i skręć w ulicę Akademicką. Doprowadzi Cię ona do Domu Studenckiego Politechniki Warszawskiej „Akademik” – jednej z największych budowli przedwojennej Warszawy i głównego budynku najstarszego kompleksu domów studenckich w Polsce. Po ukończeniu w 1930 roku mieścił on kuchnię na 2500 osób, mechaniczną pralnię oraz łaźnię z podziemnym basenem pływackim. Wspomniał o nim w swojej powieści „Ferdydurke” sam Gombrowicz, a od jego nazwy wzięło się dzisiejsze określenie akademik. W czasie wojny Niemcy urządzili w nim więzienie. Fakt ten oraz rozmiary i surowa forma gmachu, a także obecność godła sprawiła, że mieszkańcy nazwali go Alcatraz.
Warszawskie Filtry i okolice
Czy wiesz, że ukończone w 1886 roku filtry powolne to jedyny działający współcześnie obiekt tego typu na świecie? Wraz z wybudowanymi później filtrami pospiesznymi i stacją ozonowania uzdatniają wodę dla ponad połowy aglomeracji warszawskiej. Możesz je zwiedzić tylko kilka razy w roku, w trakcie dni otwartych lub Nocy Muzeów. W trakcie półtoragodzinnej wycieczki wejdziesz do nieczynnej już wieży ciśnień, obejrzysz filtry powolne oraz zaprojektowany w stylu art deco budynek filtrów pospiesznych – ten sam, w którym pracowała Magda Karwowska z „Czterdziestolatka” – a także zwiedzisz nowoczesne, multimedialne muzeum wodociągów i kanalizacji.
Zanim uda Ci się zdobyć cenne wejściówki pospaceruj po Kolonii Staszica – osiedlu, wybudowanym w latach 1922-1926 pomiędzy ulicami Wawelską, Sędziowską, Nowowiejską i Krzywickiego. Odnajdziesz tu zabytkowe wille i szeregowe domy z charakterystycznymi mansardowymi dachami, budowane dla urzędników, wojskowych i policji. W trakcie okupacji na strychu kamienicy przy alei Niepodległości 223, przez rok ukrywał się słynny kompozytor Władysław Szpilman, którego historia została przedstawiona w filmie „Pianista” Romana Polańskiego.
Przy ulicy Filtrowej 57 napotkasz monumentalny gmach o architekturze rezydencji magnackich – to były Urząd Województwa Warszawskiego, dziś zajmowany przez Najwyższą Izbę Kontroli. Znajduje się on na terenie innego przedwojennego osiedla – Kolonii Lubeckiego. Zachowało się na nim kilka przepięknych kamienic – odszukasz je kierując się dalej w stronę placu Narutowicza.
Pole Mokotowskie i okolice
Nie, to nie pomyłka, większa część jednego z najbardziej popularnych warszawskich parków znajduje się właśnie na Ochocie. Jego nazwa pochodzi z XIX wieku, kiedy zajmowało trzy razy większy obszar i było wojskowym poligonem położonym między ówczesną Warszawą a Mokotowem. Kiedyś ten teren zajmowało pierwsze warszawskie lotnisko, z którego od 1920 roku odbywały się regularne loty pasażerskie do Bukaresztu, Aten, Helsinek, a nawet Bejrutu. Dziś możesz tu pobiegać, pojeździć na rowerze czy rolkach, a w letnie upały ochłodzić się nad stawem czy poleżeć na trawie obserwując harcujące psy. Czują się one tutaj świetnie – pewnie z tego powodu w 2004 roku stanął tu pomnik Szczęśliwego Psa. Pozował do niego golden retriever, pracujący jako psi terapeuta.
Koniecznie przespaceruj się dwukilometrową ścieżką Ryszarda Kapuścińskiego. Jeden z najwybitniejszych polskich reportażystów mieszkał w domku fińskim położonym w północnej części parku, a pole było jego ulubionym miejscem spacerowym.
Nie omieszkaj odwiedzić też Biblioteki Narodowej – największego archiwum piśmiennictwa polskiego. Jego zbiory liczą blisko 10 milionów utworów z różnych epok, od średniowiecznych starodruków przez rękopisy słynnych pisarzy po dzieła literatury współczesnej. Nie musisz być bibliofilem, żeby znaleźć tu coś dla siebie. W eleganckich, przestronnych wnętrzach czytelni przejrzysz w spokoju najnowsze numery gazet czy czasopism.
Na koniec udaj się na skrzyżowanie ulicy Żwirki i Wigury i Wawelskiej, aby obejrzeć słynny Pomnik Lotnika. To replika jednego z najwspanialszych dzieł dwudziestolecia międzywojennego, odsłoniętego 11 listopada 1932 roku na placu Unii Lubelskiej. Pozował do niego lotnik mjr Leonard Zbigniew Lepszy. W czasie II wojny światowej harcerz Jan Gut oraz Jan Bytnar „Rudy” niezależnie od siebie wymalowali na jego cokole „kotwice” – znak Polski Walczącej.
Park Szczęśliwicki
Taką rozmaitością atrakcji nie może pochwalić się żaden inny park stolicy. To tutaj znajdują się: najwyższe wzniesienie w Warszawie ze stokiem narciarskim, odkryte kąpielisko z urządzeniami do masażu i zjeżdżalnią rurową czy pełne ryb stawy uwielbiane przez wędkarzy.
Urządzona na łagodniejszym ze stoków Górki Szczęśliwickiej ponad dwustumetrowa, całoroczna trasa pomoże Ci stawiać pierwsze kroki na nartach.
Wiosną i latem mocnych wrażeń dostarczy Ci przejazd górską kolejką. Dwuosobowe wagoniki rozpędzają się do prędkości prawie 40 km/h.
Ponad czterdziestometrowe wzniesienie jest doskonałym punktem widokowym. Czy wiesz, że, powstało ono ze śmieci i gruzów miasta pozostałych po II wojnie światowej?
Kilkaset metrów dalej znajduje się czynne w wakacje kąpielisko pod chmurką, a biegnący w jego sąsiedztwie kanałek łączy dwa urokliwe stawy. Glinianki Szczęśliwickie, bo taką noszą one nazwę, powstały wskutek wydobycia gliny przez działającą tu przed wojną cegielnię. To dlatego najstarsi mieszkańcy okolic czasem wciąż nazywają park Glinkami.
Śladami innych kultur
W sąsiedztwie ruchliwego Ronda Zesłańców Syberyjskich zauważysz nowoczesny budynek z wieżyczką zakończoną… półksiężycem. To Ośrodek Kultury Muzułmańskiej w Warszawie z prawdziwym meczetem, którego budowę sfinansował arabski szejk. Mieści się tu największa w Polsce sala modlitw na około 500 osób z drewnianą wnęką zwróconą w stronę Mekki. Egzotyczne wnętrza możesz obejrzeć codziennie poza czasem piątkowych modlitw, kiedy to w sali wydziela się specjalne sekcje dla mężczyzn i kobiet. Najlepiej jednak odwiedź to miejsce podczas corocznej Nocy Muzeów. Posłuchasz wtedy wykładu o islamie, zajrzysz do biblioteki i popatrzysz na wieczorną modlitwę mahometan. Możesz też skorzystać z grupowego oprowadzania z imamem organizowanego przez Towarzystwo Przyjaciół Warszawy. Przy okazji sprawdzisz co oferują arabskie delikatesy czy miejscowa restauracja.
Na terenie sąsiadującym z meczetem w przeszłości znajdowała się Reduta Ordona – słynna fortyfikacja z czasów Powstania Listopadowego opisana przez Adama Mickiewicza. Przypomina o tym mural namalowany na ścianie sąsiedniego budynku przy alei Bohaterów Września 19.
Niewiele ponad kilometr stąd przy ulicy Lelechowskiej 5, w budynku dawnej kotłowni, mieści się… prawosławna kaplica z jednym z trzech w Polsce muzeów ikon. Możesz je zwiedzić po nabożeństwach odprawianych w soboty lub niedziele, albo w inny dzień po umówieniu się przez telefon. Wśród wielu ikon znajdujących się w ołtarzu wypatrzysz postaci kobiety i mężczyzny. To św. Nino, która wprowadziła chrześcijaństwo w Gruzji oraz przedwojenny profesor Uniwersytetu Warszawskiego i prawosławny, gruziński ksiądz Grzegorz Peradze. Bajecznie kolorowym, mrocznym wnętrzom klimatu dodają witraże Adama Stalony-Dobrzańskiego, wykładowcy krakowskiej ASP. Oprócz ikon obejrzysz tu też reprodukcje fresków Jerzego Nowosielskiego, starodruki czy sprzęt liturgiczny. Weź udział w organizowanych przez muzeum wydarzeniach lub zwiedź wystawę czasową.