Spacer po Mokotowie
Mokotów to dzielnica położona na południe od Śródmieścia. Nazwa Mokotowo po raz pierwszy pojawia się już w dokumentach z 1367 roku. W XVIII wieku najzamożniejsza kobieta ówczesnej Rzeczypospolitej, księżna Izabela Lubomirska, zbudowała na tym terenie pałacyk z ogrodem. Rezydencję położoną na skarpie warszawskiej nazwała z francuska „Mon coteau” (moje wzgórze), być może nawiązując w ten sposób do wcześniejszej nazwy okolicy.
Mokotów jest dzielnicą rozległą i bardzo zróżnicowaną. Na południe od położonych na placu Unii Lubelskiej rogatek mokotowskich rozciąga się tak zwany Stary Mokotów. Znajdujące się tam okazałe wille, domy jednorodzinne i kilkupiętrowe budynki powstały w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku i tworzą obecnie klimatyczną dzielnicę mieszkaniową. W latach 70. na południowych obrzeżach Mokotowa wybudowano wielkie blokowiska: Służew nad Dolinką, Sadyba czy Stegny – pierwsze osiedle bloków z wielkiej płyty.
Charakterystyczną cechą dzielnicy są okalające ją parki i tereny zielone. Są to często pozostałości po dawnych szlacheckich posiadłościach i wsiach, których nazwy zachowały się w nazwach osiedli.
Mało kto wie, że w obecnych granicach dzielnicy – na Czerniakowie – znajduje się też perełka architektury sakralnej – ocalały z katastrof wojennych, siedemnastowieczny kościół Bernardynów, zaprojektowany przez królewskiego architekta Augusta Poniatowskiego – Tylmana z Gameren.
Odkrywaj tajemnice Mokotowa razem z nami!
Stary Mokotów
Stary Mokotów to klimatyczna dzielnica powstała w okresie międzywojennym. Znajduje się ona w kwadracie ulic Batorego, Wołoskiej, Puławskiej i Woronicza. Północna część Starego Mokotowa składa się w większości z kilkupiętrowych budynków wielorodzinnych. Im dalej będziesz iść na południe, tym więcej znajdziesz domów jednorodzinnych i willi. Duża część kamienic i domów zbudowana jest w stylu modernistycznym, charakteryzującym się prostymi formami, okrągłymi oknami oraz wyłożonymi kafelkami wejściami do domów.
Zwiedzanie Mokotowa rozpocznij od gmachu głównego SGH. Został on wybudowany po II wojnie światowej w oparciu o oryginalne, międzywojenne plany. Szczególną uwagę przyciąga w nim Aula Spadochronowa ze szklano-betonowym dachem w kształcie piramidy.
Równie spektakularny budynek o szklanym suficie znajdziesz w pobliżu, przy ulicy Wiśniowej. Jest to siedziba Muzeum Geologicznego PAN. Tutaj poczujesz się jak na planie filmu „Noc w Muzeum”.
Na twojej trasie spaceru po Starym Mokotowie musi znaleźć się również skwer Antoniego Słonimskiego, gdzie na placu otoczonym przedwojennymi kamienicami znajduje się socrealistyczny, powojenny budynek, będący siedzibą Kina Iluzjon. Prezentowane są w nim stare, często zapomniane już klasyki filmowe. Obejrzyj bryłę budynku wraz z rotundą i odpocznij chwilę w kawiarni na świeżym powietrzu.
Koniecznie zobacz też Dom Wedla na skrzyżowaniu ulicy Puławskiej i Madalińskiego. Wybudowany został zgodnie z zasadami architektury funkcjonalnej. Podziwiaj płaskorzeźbę tygrysa nad wejściem do kamienicy i odtworzony neon umieszczony na kratownicy na dachu.
Park Dreszera i okolice
Na południe od Starego Mokotowa, ze wschodu na zachód przebiega pas zieleni. W jego skład wchodzą Park Dreszera, II Ogród Jordanowski i ogródki działkowe.
Park Dreszera pełen jest ciekawych gatunków drzew i krzewów. Został założony w roku 1938 na terenie fosy dawnego fortu „Odyńca”. Latem w soboty odbywają się w nim bezpłatne koncerty jazzowe. Jeśli zgłodniejesz, koniecznie przejdź na drugą stronę ulicy Puławskiej do Boston Port, restauracji słynącej z dobrych potraw z ryb. Niedaleko parku, na elewacji budynku przy ulicy Krasickiego 20/22, zobaczysz pierwszy w Polsce pionowy ogród zaprojektowany na ścianie.
Jeżeli spacerujesz z dziećmi, to koniecznie wstąpcie na plac zabaw do II Ogródka Jordanowskiego. Widoczne w nim górki są również pozostałością fortu, tak jak pobliska, wygięta w łuk, wybudowana na obrysie dawnej fosy ulica Czeczota. Warto pójść również dalej, na drugą stronę alei Niepodległości, gdzie znajdują się ogródki działkowe. Zadbane grządki, kwiaty i drzewa owocowe tworzą tu kwitnącą oazę w środku miasta.
Parki: Morskie Oko, Szustrów i Promenada
Na obrzeżach Starego Mokotowa znajduje się kilka ciekawych parków, a większość z nich utworzono w obrębie malowniczej skarpy warszawskiej. Pomiędzy ulicami Puławską, Spacerową i Belwederską znajdują się trzy parki, tworzące jeden, duży zielony kompleks: Morskie Oko, dawny park Szustrów oraz park Promenada. Centralny punkt pierwszego z nich stanowi staw Morskie Oko. Jak mówią miejscowi wędkarze właśnie tutaj można złapać największe ryby w Warszawie.
Pobliskie parki, Szustrów i Promenada, są równie malownicze, a ponadto znajdują się tam ciekawe zabytki. Pierwszym z nich jest Pałac Szustra. Był on częścią posiadłości księżnej Izabeli Lubomirskiej o nazwie „Mon Coteau”, nawiązującej do wcześniejszej nazwy tych okolic. Pałac wybudowany w latach 1772-1775 na przestrzeni lat był wielokrotnie przebudowany. Niestety w czasie Powstania Warszawskiego został doszczętnie spalony. Odbudowano go w latach 60. XX wieku i jest obecnie siedzibą Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Możesz tu posłuchać kameralnego koncertu muzyki poważnej, a czasem również jazzu.
Aby zobaczyć kolejny zabytek, idź w dół skarpy, gdzie znajdziesz grobowiec rodziny Szustrów z 1899 roku. W miejscu, gdzie park graniczy z ulicą Puławską, znajdują się dwa ciekawe obiekty architektoniczne.
Pierwszy to Domek Mauretański – budynek w stylu neogotyckim z elementami orientalnymi. Tu właśnie znajdowała się brama do posiadłości „Mon Coteau” oraz domek odźwiernego – dziś wewnątrz mieści się galeria.
Drugi budynek to Domek Gotycki zwany Gołębnikiem. Z jego wieży od 1965 roku codziennie o godzinie 17.00 rozbrzmiewa hymn dzielnicy – „Marsz Mokotowa”.
Królikarnia i Park Arkadia
Królikarnia i znajdujący się obok Parka Arkadia to kolejne urzekające miejsca Mokotowa. Stojący na krawędzi skarpy pałac Królikarnia zbudowany został w latach 1782-1786 i był siedzibą królewskiego szambelana. Na terenie jego posiadłości hodowano króliki, na które następnie polowali goście pałacu – stąd nazwa tego miejsca.
W czasie Powstania Warszawskiego teren Królikarni był ważnym miejscem oporu powstańców, dlatego też pałac został zniszczony podczas walk. Odbudowany po II wojnie światowej stał się siedzibą Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego. Rzeźby, eksponowane na świeżym powietrzu, zobaczysz również wchodząc do Królikarni od strony ulicy Puławskiej.
Jeśli lubisz muzykę poważną, wybierz się tutaj w jedną z sierpniowych niedziel – leżąc na kocyku posłuchasz koncertów w ramach cyklu „Klasycznie na trawie”.
U podnóża pałacu, poniżej skarpy warszawskiej, rozciąga się Park Arkadia. To prawdziwa oaza spokoju i zielni, wspaniałe miejsce na spacery lub poranny jogging.
Jeśli czujesz głód, a akurat jest niedziela, to koniecznie idź na Skwer Grupy AK „Granat” po przeciwległej stronie ulicy Puławskiej, na sezonowy Targ Śniadaniowy. Na świeżym powietrzu skosztujesz przysmaków ze wszystkich stron świata.
Jeziorko Czerniakowskie i okolice
Jeżeli masz ochotę na relaks w otoczeniu dzikiej przyrody lub kąpiel w jeziorze w gorący dzień, koniecznie wybierz się nad Jeziorko Czerniakowskie. Jest to dawne koryto Wisły, w którego południowej części znajduje się popularna plaża, wraz ze strzeżonym kąpieliskiem. Północna część długiego na około 2 kilometry jeziorka jest zdecydowanie dziksza, a jego brzegi porośnięte są szuwarami. Aby lepiej poznać unikalną przyrodę tego rezerwatu, wybierz się na spacer ścieżką przyrodniczą wokół jeziora.
W okolicy Jeziorka Czerniakowskiego znajdziesz jeszcze inne atrakcje. Jedną z nich jest szlak latarni gazowych, wiodący po przylegającym do jeziorka osiedlu, zbudowanym zgodnie z międzywojenną koncepcją miasta-ogrodu. Wędruj od latarni do latarni (jest ich 38) trasą wiodącą ulicami Jodłową, Kąkolewską, Godebskiego, Goraszewską, Waszkowskiego, Zieloną, Orężną, Zelwerowicza i Truskawiecką.
Przy skrzyżowaniu ulicy Powsińskiej z Okrężną znajduje się też pomnik lokomotywy, postawiony na pamiątkę kolejki wilanowskiej, która jeździła tędy na trasie Belweder – Wilanów w latach 1892-1971. Możesz się na nią wspiąć albo wejść do środka i posterować ruchomymi pokrętłami i wajchami.
W tej części Mokotowa warto odwiedzić również otoczony fosą, XIX-wieczny Fort Czerniaków. Znajduje się tam Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, prezentujące sprzęt wojskowy wykorzystywany kiedyś przez Wojsko Polskie.
Dolny Mokotów
Dolny Mokotów rozciąga się na wschód od Starego Mokotowa. Jak sama nazwa mówi, ta część dzielnicy położona jest niżej, a granicę stanowi skarpa warszawska. Jaka jest różnica wysokości między tymi obszarami Mokotowa, sprawdź podczas spaceru ulicą Dolną. Na jej skrzyżowaniu z Belwederską koniecznie wstąp do kultowej już restauracji Lotos, gdzie serwuje się klasyczne potrawy warszawskie. W salach z wystrojem pamiętającym lata 70. zamów tatar lub lornetę z meduzą (nóżki wieprzowe z dwoma kieliszkami wódki). Smacznego!
Idąc dalej ulicą Chełmską trafisz na Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. Tutaj przygotowywano słynne kroniki filmowe i montowano wiele znanych klasyków polskiego kina.
Architektura Dolnego Mokotowa to mieszanina budynków przedwojennych i powojennych i w przeciwieństwie do spokojnego, elitarnego Górnego Mokotowa, tutejsze klimaty były zdecydowanie bliższe szemranemu Czerniakowowi. Na jednej z tutejszych ulic wychowywał się słynny reżyser Stanisław Bareja, a wielu jego filmowych bohaterów jest inspirowanych prawdziwymi osobami, które tu spotkał.
Jest jeszcze jedno miejsce, które warto zobaczyć na Dolnym Mokotowie – „szpiegowo” przy ulicy Sobieskiego 100. Wybudowany w latach 1977-1978 wielki blok o ciekawej architekturze był zamieszkały przez pracowników ambasady ZSSR w Warszawie do 1989 roku. Od początku rozbudzał wyobraźnię warszawiaków – mówiło się, że większość jego lokatorów stanowili rosyjscy szpiedzy, że stacjonowało w nim KGB. Po upadku Związku Radzieckiego oficjalnie nikt tu już nie mieszkał, a kompleks stopniowo niszczał. Emocje wzbudzał działający w nim przez jakiś czas klub, do którego wstęp mieli goście z przepustką lub rosyjskim paszportem. Latami trwała też batalia o jego zwrot na rzecz miasta i zapłacenie zaległych opłat. Ostatecznie budynek został przejęty na rzecz miasta 11 kwietnia 2022 roku.
Ślady Powstania Warszawskiego i nie tylko
Mokotów był jedną z dzielnic, gdzie toczyły się walki w czasie Powstania Warszawskiego. Teren zajęty przez powstańców obejmował większą cześć Starego Mokotowa, Dolny Mokotów i okolice Fortu Czerniaków. Pod koniec września 1944 roku frontalne natarcie Niemców zadało klęskę powstańcom i zmusiło ich do dramatycznej ucieczki kanałami. To właśnie te wydarzenia były kanwą słynnego filmu Andrzeja Wajdy „Kanał”.
Spacerując po Mokotowie znajdziesz wiele pamiątek po okresie okupacji i Powstaniu Warszawskim. Są to tablice pamiątkowe, ślady po kulach na elewacjach budynków i pomniki. Oto niektóre z nich:
– swastyka na szubienicy – rysunek wykonany przed powstaniem na kamienicy na skrzyżowaniu ulic Ligockiej i Króżańskiej,
– ostrzelany dom przy ulicy Tenisowej 8,
– ślady kul przykryte tablicą pamiątkową przy ulicy Wiktorskiej 17,
– ostrzelany dom przy ulicy Naruszewicza 10,
– ostrzelana metalowa furtka domu na skrzyżowaniu ulic Krasickiego i Naruszewicza,
– wykonany po powstaniu napis „Sprawdzono. Min nie ma. Zamsz” przy ulicy Narbutta 3A.
Najważniejsze pomniki związane z powstaniem:
– pomnik „Mokotów Walczący 1944” w Parku Dreszera,
– pomnik żołnierzy „Baszty”, przypominający o 140 powstańcach, którzy podczas ewakuacji kanałami trafili na pozycje niemieckie i zostali przez nich rozstrzelani,
– Kopiec Powstania Warszawskiego przy ulicy Bartyckiej, usypany z gruzów Warszawy. Na jego szczycie znajduje się powstańcza kotwica i co roku przez 63 dni płonie tam ogień na pamiątkę walk powstańczych.
W burzliwą historię dzielnicy wpisuje się też Więzienie na ulicy Rakowieckiej, w którym obecnie znajduje się Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. W okresie stalinowskiej dyktatury w Polsce było ono głównym więzieniem politycznym w Polsce, a i później trafiły tu tysiące osób zatrzymanych z powodów politycznych.